"Süreç" sözcüğünü doğru mu kullanıyoruz?

Bir süredir “süreç” sözcüğü dilimizden düşmez oldu. Yazılı ve görsel basında süreç’siz bir tümce yok gibi… Devlet büyüklerimizden başlayarak genç habercilerden sokaktaki yurttaşa kadar toplumun tüm bireylerini yakalamış adeta bir salgın söz konusu… Acaba bu sözcüğü anlamını bilerek doğru mu kullanıyoruz? Yoksa süre, müddet, aşama, merhale, evre, safha, dönem, devre, olay, olgu, hatta ilerleme, gelişme, işlem, operasyon gibi nice sözcüğün yerini mi aldı?

Latif Demirci (Hürriyet 29.03.2013)

Türkçe sözlüklere göre “aralarında birlik olan ya da belli bir düzen içinde yinelenen, ilerleyen, gelişen olay ya da eylemler dizisi”. Eş anlamlı olarak “proses” İngilizce modasına uyularak sözlüklerimize sokulmuş olsa gerek. Peki, eskiden hangi sözcük kullanılırdı? Vetire. Arı dilden hoşlanmayanların ıttılaına arz olunur. Kökeni Latinceden geliyor. “İlerleme”, “gelişme” anlamı taşıyor. (fr. processus, ing. process, alm. Prozess).

En sık yapılan yanlış, sanırım süre yerine süreç’in kullanılması. Bu konuya süreç salgını başlamadan çok önce Sayın Feyza Hepçilingirler Türkçe Günlükleri’nde (Cumhuriyet Kitap eki 15.3.2012) iki okur mektubu üzerine değinmişti. “Süre, 'başı ve sonu belli bir zaman aralığı' demek. 'Akıp giden zamanın içinde belli bir bölüm'. Süreç ise devam eden bir akış, “bir olayın ya da olayların, işlemlerin belli bir sonuca doğru gidişi, düzenli olarak birbirini izleyen değişmelerle gelişip oluşması”.*

Süreç salgınının bir üzücü, bir de sevindirici yanı var. Türk dilinin anlatım açısından giderek yoksullaşması yönünden üzücü… Öz dilimize vetire ve proses yerine arı bir sözcüğün bu denli yerleşmiş olması yönünden ise sevindirici…

*Bir süredir biz okurlar Cumhuriyet gazetesinde Feyza Hepçilingirler ve onun gibi değerli daha birçok edebiyatçı, şair ve çizer ile birlikte olmaktan yoksunuz. Gazetenin yürütmekte olduğu ve ekonomik nedenlere bağladığını belirttiği düzenlemelere  ilişkin okur temsilcisi aracılığı ile yapılan açıklama da (25 Mart 2013) doyurucu değil. İşten çıkarma yazarları değil, daha çok idari personeli etkilemiş! Ayrılma zorunda bırakılan yazar ve çizerlerimiz için hiç de hoş bulmadığımız bir açıklama…

Karikatür: Latif Demirci (Hürriyet 29 Mart 2013)

Y.Tangün 29 Mart 2013