Megaloblastik eritropoez. DNA sentezi bozukluklarında eritropoez megaloblastiktir. Başlıca B12 vitamini ve folat eksikliklerinde görülür. Normoblastik eritropoezin aksine, kırmızı dizinin genç hücrelerinde çekirdek olgunlaşması sitoplazma olgunlaşmasının gerisinde kalır. Megaloblastlar, normoblastlara göre, gerek sitoplazma, gerek çekirdek yönünden daha büyüktür. Çekirdek olgunlaşamadığından ince ağsı bir kromatin yapısı gösterir. Çekirdek ile sitoplazma olgunlaşması arasındaki eşzamanlılık (senkronizm) kaybolmuştur. Hb almış olgun sitoplazmanın içinde kromatin yapısı genç bir çekirdek vardır. Mitoz şekilleri sıktır. İlikte granülopoez anomalileri de bulunur. Metamiyelosit ve çomaklar normalden büyüktür (dev çomak). İlikte megaloblastik değişikliklerin göreceli hafif olduğu diseritropoez durumlarında (örn MDS) megaloblastoid eritropoez’ den söz edilir.
A) Çevre kanı. Megaloblastik eritropoezde normalden büyük olan eritrositler genellikle ovaldir (ovalomakrositoz). Eritrositlerde bazofilik noktalanma, parçalanma (şistositler), Howell-Jolly cisimleri, Cabot halkaları gibi diseritropoez bulgularına sık rastlanır. Yukardaki örnekte; belirgin bir anizositoz ve poikilositoz zemininde ovalomakrositler, parçalanmış (fragmante) eritrositler ve minik eritrosit parçacıkları (şistositler) dikkati çekiyor. Nötrofil parçalının çekirdeğinde lob sayısı beşten fazla (hipersegmentasyon). ÇK’da beş loblu en az 3 nötrofil, hatta 6 ya da daha çok loblu tek bir nötrofil görüldüğünde megaloblastik eritropoez tanısı konabilir. B) Kemik iliği. Megaloblastik eritropoezde mitoz evresindeki hücrelere sık rastlanır. Ortada böyle bir megaloblast görülüyor. Megaloblastlardaki çekirdek kromatini yapısının inceliğine, çekirdeklerdeki nükleollere, ve beyaz dizinin dev çomaklarına dikkatinizi çekeriz.
Megaloblastik eritropoez. Kemik iliği. A) İlik kırmızı dizi hücrelerinden zengin. Kırmızı hücrelerin çoğunluğunu gençler (promegaloblast ve bazofil megaloblast) oluşturuyor (olgunlaşmada duraklama). Ortadaki üç promegaloblast gerek çekirdek, gerek sitoplazma yönünden normoblastik eritropoezde görülenlerden daha büyük. Çekirdek olgunlaşması geride kaldığından kromatin ince retiküler yapıda. Koyu bazofil sitoplazmanın çekirdeğe yakın bölümü soluk boyanmış. Nötrofil çomakların da normalden daha büyük olduğuna dikkat ediniz (dev çomak).
B) Olgun (polikromatofil ve ortokromatofil) megaloblastların görüldüğü bu alanda, çekirdek olgunlaşması ile sitoplazma olgunlaşması arasındaki eş zamanlılığın kaybolduğu açıkça belli oluyor. Sitoplazma Hb almış olduğu halde, çekirdek kromatini hala ince retiküler görünümünü koruyor. Hücreler gene normalden büyük. Bir olgun eritroblastın sitoplazmasında Howell-Jolly cisimcikleri var. Büyük, yoğunlaşmış çekirdeğini atmaya hazırlanan ortokromatofil eritroblast da normalden büyük. Bu alanda ayrıca dev bir metamiyelosit ve iki dev çomak yer alıyor.