370 C'nin altında çöken ve serum yeniden ısıtıldığında eriyen Ig'lere kriyoglobülin dendiğini ve kriyoglobülinemiler'in üç tipe ayrıldığını (I, II, III) Hematoloji Atlası'nda anlatmıştık (bkz Kriyoglobülinemi). Bugünkü konumuz: laboratuvarda kriyoglobülin nasıl aranmalıdır?
Kriyoglobülinler serumda aranır. Kan örneğinin alınmasında mutlaka önceden ısıtılmış enjektör ve tüpler kullanılmalıdır. Örneğin alınması, taşınması, su banyosunda pıhtılaştırılması ve santrifügasyonu sırasında ısı hiçbir zaman 37o 'nin altına düşmemelidir. Ayrılan serum 40''de 7 güne kadar saklanmalıdır. Monoklonal (Tip I) kriyoglobülinler birkaç saatte hemen çöker. Oysa karışık (mixed) kriyoglobülinlerin (Tip II ve Tip III), özellikle Tip III'ün çökmesi için günler gerekebilir.
Laboratuvar hataları daha çok örneğin alınması ve çalışılması sırasında olur ve yalancı negatif sonuçlara yol açar. En sık hata kaynakları örneğin taşınması ve saklanması sırasında ısının 37o'e ulaşması sonucu soğuk çökeltinin (kriyopresipitet) yeniden erimesidir.
Kriyoglobülin konsantrasyonu, total protein miktarı ve soğuk çökeltinin kriyokrit değerinden dolaylı olarak hesaplanabilir. Tip I'de genellikle 5 g/L'nin üzerindedir. Tip II ve III'de ise çok daha düşüktür. Kriyokrit' in ölçülebilmesi için soğuk çökelti bir makro ya da mikro hematokrit tübünde hızla çevrilir.
Ayrıca yeniden eritilen çökeltide immünofiksasyon yapılarak kriyoglobülinin Ig tipi (monoklonal ya da karışık) saptanabilir. Tip I monoklonal kriyoglobülinemilerde serum Ig immünofiksasyonu ile yeniden eritilmiş soğuk çökelti immünofiksasyonu sonuçları özdeştir.
Yukardaki resimde multipl miyelomlu bir olguda (IgG λ miyelom) 370 de hasta serumu (A), buz dolabında (40) 24 saat bekletilmiş serum (B) ve tübün hafif santrifügasyonu sonrasında dibe çöken soğuk çökelti (C) görülmektedir.
Kanbilim tarihinden: Maxwell Wintrobe John Hopkins Hastanesinde çalışırken Raynaud şikâyetleri olan bir kadın hastanın konsültasyonuna çağrılır. Kan sayımında hematokrit tübündeki plazmanın rengine bakmak Wintrobe'un şaşmaz kuralıdır (bkz Tam Kan Sayımı). Hastanın plazması berraktır. Daha sonra incelemek üzere kan örneğini ve çevrilmiş hematokrit tübünü buz dolabına bırakır. Yeniden buz dolabından tübü aldığında plazmanın yoğun bulanık bir madde ile dolu olduğunu görür. Tübü beyaz gömleğinin cebine koyarak heyecanla hastanın doktorunun bulunduğu servise doğru koşar. Servis şefinin önünde tübü cebinden çıkardığında bulanıklık kaybolmuştur. Wintrobe bu acayip proteini miyelom tanısı ile 1933'de yayımlar (MM Wintrobe. Hematology, the Blossoming of a Science, s 93, Lea & Febiger, 1985). Bu literatürdeki ilk kriyoglobülinemi olgusudur
Belki olur, kriyoglobülinemilere merak saranlar için: Ramos-Casals M et al. The cryoglobulinemias. Lancet 2012; 379: 348-360.